Opryskiwacz. Najważniejsza maszyna w gospodarstwie?
Ruszyła wegetacja, a wraz z nią na naszych polach pojawiły się pierwsze opryskiwacze. To właśnie w okresie intensywnej ochrony warto zastanowić się nad tym jak istotną dla gleby, roślin i życia polowego maszyną jest opryskiwacz. W serii trzech artykułów postaramy się pokazać jaką rolę pełni opryskiwacz i jak inne zabiegi wpływają na jego późniejszą intensywność użytkowania.
W pierwszej części zostaną przedstawione różne rodzaje sposobu uprawy, siewu i ich późniejszy wpływ na częstotliwość i rodzaj ochrony. W drugiej części pokażemy zagrożenia wynikające ze złego użytkowania opryskiwaczem. Trzecia część będzie poświęcona dobrej praktyce użytkowania opryskiwacza, a także systemom wspomagającym pracę rolnika i poprawiającym jakość oprysku przy zrównoważonym stosowaniu środków ochrony roślin i ochronie środowiska.
Rodzaj uprawy, a późniejsza ochrona roślin - 1/3
Istnieje wiele definicji sposobów uprawy gleby. Głównym wyznacznikiem nazewnictwa jest fakt czy w uprawie wykonywana jest orka. Zasadniczo wyróżnia się dwie grupy: system orkowy i bezorkowy. Trzecim systemem może być siew bezpośredni. Nowością na polskich polach jest siew pasowy.
SYSTEM ORKOWY
|
|
UNIA - VIS ON LAND |
UNIA - IBIS VARIO |
Orka jest podstawowym zabiegiem uprawowym polegającym na odwróceniu i pokruszeniu uprawianej warstwy gleby. Istotną cechą jest coroczne spulchnienie warstwy ornej prze pług. Chwasty, resztki pożniwne i nasiona innych roślin są wymieszane lub przerzucone na dno bruzdy. Powstaje luźna, pozbawiona resztek warstwa gleby, która umożliwia bezproblemowe zastosowanie konwencjonalnego siewu.
Głównym narzędziem w tym systemie jest pług. Często można spotkać mylną opinię, że jest to maszyna przestarzała, a jej konstrukcja już dawno przestał ewoluować. Jest to nieprawdziwa opinia. Współczesne pługi mają szereg dodatkowego wyposażenia, często porównywalny z maszynami do systemów bezorokowych. W nowoczesnym pługu możemy zastosować różne rodzaje odkładnic, pozwalające na prace z różnymi głębokościami przy zachowaniu odpowiedniego przykrycia resztek pożniwnych. Regulację szerokości i głębokości pracy możemy zmieniać z pozycji operatora, co znacznie zwiększa jakość i szybkość pracy. Obecnie na rynku dostępne są pługi które współpracują z sygnałem GPS, na którego podstawie ciągnik prowadzony jest po caliźnie, a pług w bruździe. Jest to tak zwana technologia on-land.
Zalety uprawy orkowej |
|
|
Wady uprawy orkowej |
- Podłoże pod siew jest pozbawione odpadów organicznych co zapewnia pewne wschody
- Niskie ryzyko fitosanitarne – rośliny mniej narażone na choroby
- Mniejsze zastosowanie środków ochrony roślin
- Proste osiągnięcie najwyższych plonów
- Możliwość dobrej orientacji rynkowej – stosowanie płodozmianu w krótkim odstępie czasu
- Prosta i tania technologia maszynowa
|
|
|
- Wyższe koszty eksploatacyjne
- Brak ochrony przed erozją
- Ryzyko powstawiania podeszwy płużnej
- Silny rozkład próchnicy
- Zakłócenie życia glebowego
- Niska nośność gruntów – wymywanie na terenach pagórkowatych
|
SYSTEM BEZORKOWY
|
UNIA - CROSS S DRIVE |
Uprawę bezorkową często nazywa się uproszczoną lub zredukowaną. W tym systemie rezygnujemy z pługa na rzecz agregatów uprawowych przystosowanych do głębokiego spulchniania gleby. Resztki poplonu i międzyplonu pozostają na powierzchni gleby. Głównym założeniem jest zmniejszenie zabiegów uprawowych w porównaniu do systemu orkowego.
Do wykonania zabiegów uprawy gleby w jednym lub dwóch przejazdach można wykorzystać agregaty trzybelkowe CROSS, których maksymalna głębokość pracy może wynosić do 30 cm. Przy pracy dwuetapowej, zaraz po zbiorach, dla lepszego rozłożenia i wstępnego pocięcia resztek pożniwnych, warto zastosować agregat talerzowy ARES. W wielu publikacjach przedstawiono, że przy pracy z identyczną głębokością koszty paliwa przy uprawie orkowej i bezorkowej są takie same. Główną zaletą tej koncepcji uprawy jest duża wydajność powierzchniowa, znacznie przewyższająca wydajnością tradycyjną uprawę orkową.
Zalety uprawy bezorkowej |
|
|
Wady uprawy bezorkowej |
- Wysoka wydajność powierzchniowa
- Niewielki efekt przesuszania gleby
- Dobra ochrona gleby przed erozją
- Aktywne życie glebowe
- Dobra nośność gleby
|
|
|
- Zwiększone ryzyko przenoszenia chorób poprzez resztki pożniwne
- Ryzyko spadku plonów
- Podwyższona ilość i krotność zabiegów ochrony roślin – samosiewy
- Wysokie zagrożenie plantacji przez ślimaki i myszy
- Trudność stosowania technologii przy częstym płodozmianie
- Duży nakład kapitałowy przy zakupie odpowiednich maszyn
|
|
|
Pług dłutowy UNIA Harrier
Maszyna służąca do rozrywania podeszwy płużnej, stosowana do głębokiego spulchniania i intensywnego wymieszania gleby z resztami pożniwnymi. Poprawia gospodarkę wodną i napowietrzenie gleby. Zalecana częstotliwość stosowanie narzędzia to raz na 3 do 5 lat lub raz na płodozmian. Maksymalna głębokość pracy wynosi 55 cm.
|
SIEW BEZPOŚREDNI
|
|
UNIA - AMBER 3000
|
UNIA - FENIX 4000/6 DUPLO
|
Siew bez jakiegokolwiek przygotowania gleby od poprzednich zbiorów. Nasiona umieszczane są w nieuprawionej glebie, czyli bezpośrednio w ściernisku. Jest to sposób uprawy konserwującej, gdzie nasiona roślin umieszczane są w rowki wykonane przez redlicę wysiewającą. Siewnik pracuje na twardym i zbitym podłożu, dlatego najważniejszy jest jednostkowy nacisk na redlicę. Często przed siewem istnieje konieczność oprysku, do likwidacji chwastów i samosiewów. Siew bezpośredni najlepiej sprawdza się na glebach narażonych na dużą intensywność erozji wodnej i wietrznej, a także na obszarach o krótkim czasie pomiędzy zbiorami, a siewem następnej uprawy. System siewu bezpośredniego jest najbardziej narażony na spadki plonów.
Zalety siewu bezpośredniego
|
|
|
Wady siewu bezpośredniego
|
- Niskie koszty technologii
- Bardzo wysoka wydajność powierzchniowa
- Ochrona gleby przed erozją
- Oszczędność wody
|
|
|
- Niepewne rezultaty zbioró
- Konieczność wyważonego płodozmianu
- Wysoka chemizacja – problem z odpornymi chwastami
- Dużo czynników grzybowych i chorobotwórczych przez pozostawione resztki pożniwne (Może nastąpić nasilenie występowania ślimaków lub innych szkodników)
- Brak możliwości stosowania nawozów naturalnych (obornik, kompost)
|
UPRAWA PASOWA
|
UNIA - HAWK |
System polegający na uprawie wąskiego paska gleby na którym wysiewane lub sadzone są ziarna lub sadzonki roślin. W technologii strip-till uprawiane są obecnie głównie kukurydza, buraki cukrowe, rzepak, słonecznik ale istnieje także możliwość uprawy zbóż i warzyw z rozsady.
Maszyny do uprawy pasowej to bardzo skomplikowane i złożone agregaty składające się podzespołów wykonujących szereg czynności za jednym przejazdem - rozcinanie i spulchnianie gleby w pasie, wysiew nawozu, uprawy przedsiewnej, siewu, zagarniania gleby i docisku.
Zalety uprawy pasowej
|
|
|
Wady uprawy pasowej
|
- Oszczędność czasu – zabiegi uprawowe i siew odbywają się w jednym przejeździe
- Zachowanie wilgoci w glebie
- Ochrona gleby przed erozją wodną i wietrzną
- Głębokie spulchnianie w strefie wzrostu systemu korzeniowego
- Bujne życie biologiczne w glebie
|
|
|
- Zwiększenie intensywności chemicznej ochrony roślin, konieczność stosowania herbicydu totalnego przed siewem
- Zwiększenie populacji nornic i mysz na polu
- Konieczność dobrego rozdrobnienia i równomiernego rozrzucenia resztek pożniwnych
- Zbyt długie stosowanie technologii na jednym polu zwiększa ryzyko niepożądanego zagęszczenia gleby
- Bardzo drogie maszyny wymagające ciągników o dużej mocy
- Stosowanie obornika w technologii strip-till nie jest obecnie możliwe
|
OCHRONA ROŚLIN
System uprawy roli ma znaczący wpływ na skład gatunkowy i ilościowy chwastów pojawiających się w dalszej fazie rozwoju danej kultury. Czynnikiem, który w dużym stopniu ogranicza plony roślin w warunkach bez płużnych systemów uprawy, jest duże zachwaszczenie. Z badań Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego
w Puławach wynika, że liczba gatunków chwastów w łanach roślin uprawianych w porównywanych systemach uprawy roli była zbliżona i stanowiła 38-40 gatunków. Jednocześnie w badaniach wykazano, że największa liczba oraz sucha masa chwastów wystąpiła w roślinach uprawianych w systemie siewu bezpośredniego i było to średnio 29 szt./m2, 11,6 g/m2. Z kolei najmniejsze zachwaszczenie towarzyszyło roślinom wysiewanym po tradycyjnej uprawie orkowej i wynosiło 22 szt./m2, 9,0 g/m2.
Średnia liczba nasion chwastów w warstwie gleby 0-20 cm była największa w systemie siewu bezpośredniego i wynosiła 6518 nasion/m2 i około 3 razy mniejsza w polach, gdzie wykonywano tradycyjną uprawę orkową 2080 nasion/m2. Pośrednią liczbę nasion chwastów naukowcy oznaczyli w polach, gdzie stosowano uprawę uproszczoną, która wynosiła 4515 nasion/m2. Badania* zostały przeprowadzone przez dr hab. Beatę Feledyn-Szewczyk i dr hab. Janusza Smagacza z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach, którzy analizowali wpływ różnych systemów uprawy roli na zachwaszczenie pszenicy ozimej oraz glebowy bank nasion [Farmer 2016]. Niestety przy szeregu oszczędności wynikający z magazynowania wody, przyśpieszenia czasu wykonania zabiegów, dużą wadą systemów uproszczonych jest zwiększenie nakładów i częstotliwości wjazdów opryskiwaczem. Duża konkurencja chwastów i nieodpowiednia liczba i jakość zabiegów ochronnych zwiększa ryzyko uodpornienia się chwastów na ŚOR.
Plantacja rzepaku – woj. Dolnośląskie. Niestety uproszczenie generują większą konkurencję dla plantacji głównej w chwastach i samosiewach…
…a także zwiększają ryzyko zwiększenia populacji nornic i mysz.
Przygotował:
Krzysztof Meusz
Specjalista ds. produktu - Ochrona
*Artykuł został napisany na podstawie publikacji czasopisma FARMER z lat 2015 i 2016